ABC Bilansów zdrowia
Bilans zdrowia (inaczej profilaktyczne badanie lekarskie) jest okresowo wykonywanym u każdego dziecka kompleksowym przeglądem stanu zdrowia, połączonym z oceną prawidłowości rozwoju. Dzięki systematycznemu wykonywaniu bilansów zdrowia możliwe jest wczesne wykrycie nieprawidłowości rozwoju oraz podjęcie właściwych kroków, zmierzających do poprawy sytuacji. Badanie bilansowe jest również ważne dla rodziców – podczas wizyty bilansowej mogą oni pytać o wszystko, co ich niepokoi w rozwoju i zachowaniu dziecka. Ta wizyta jest właśnie po to, aby rozwiać wątpliwości rodziców, uspokoić ich i wytłumaczyć, co można zrobić, by ich dziecko rosło prawidłowo. Patrząc z szerszej perspektywy, badania bilansowe wykonywane u wszystkich dzieci są cennym źródłem danych o częstości występowania różnego rodzaju problemów i zaburzeń wśród dzieci. Bilanse zdrowia należy wykonać, kiedy dziecko jest zdrowe. Badanie bilansowe rozpoczyna rozmowa z rodzicami oraz analiza dostępnej dokumentacji medycznej dziecka. Podczas każdej wizyty bilansowej dziecko jest mierzone i ważone, aby sprawdzić, czy jego wzrost i rozwój przebiegają w sposób proporcjonalny i prawidłowy. W zależności od typu badania bilansowego dziecko może mieć również sprawdzoną ostrość wzroku, słuch czy zmierzone ciśnienie tętnicze krwi. Wyniki pomiarów wzrostu, masy ciała, w przypadku młodszych dzieci również obwodu głowy, są nanoszone na siatki centylowe. Następnie lekarz dokładnie bada dziecko, w razie potrzeby zleca wykonanie dodatkowych badań laboratoryjnych, ewentualnie kieruje na konsultację specjalistyczną. Wnioski z przeprowadzonego badania bilansowego, dalsze zalecenia są wpisywane do książeczki zdrowia dziecka oraz dokumentacji medycznej. Pierwszy bilans Twoje dziecko przechodzi już w okresie noworodkowym, zaraz po urodzeniu lub gdy jest już na oddziale noworodkowym. Później bilanse wykonuje się w 2, 4, 6, 10, 14 i 18 roku życia.
Bilans otwarcia
Pierwszym bilansem dziecka jest ocena jego stanu zdrowia przez lekarza przyjmującego poród, według skali Apgar. Pod uwagę brane są następujące czynniki: akcja serca, oddech, napięcie mięśni, barwa skóry, odruch na wprowadzanie cewnika do nosa. Za każdy z tych aspektów gotowości do życia poza organizmem matki, dziecko otrzymuje od 0 do 2 punktów. 10 punktów w skali Apgar to ocena oznaczająca dziecko w pełni gotowe do samodzielnego życia. Graniczna jest liczba 7 – poniżej tej wartości, stan zdrowia dziecka uznaje się za niepokojący, powyżej – zadowalający.
Kolejne bilanse są przeprowadzane przez lekarza pediatrę, który w pierwszych tygodniach i miesiącach życia mierzy i waży dziecko, przeprowadza wywiad z rodzicem, wykonuje kontrolne testy odruchów neurologicznych. Ocenie zostaje poddana również praca płuc i serca, a także obwód głowy i klatki piersiowej oraz stan zrastania ciemienia tylnego i przedniego. Lekarz przeprowadza i zleca także odpowiednie badania, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo istnienia wcześniej niezdiagnozowanych wad wrodzonych, chorób genetycznych, itp.
Badania maluchów i przedszkolaków
Badania bilansowe dokonywane w okolicach drugich urodzin dziecka są już zupełnie inne. Zaczynają się zazwyczaj od przeprowadzenia wywiadu z rodzicem. Lekarz pyta o przebyte choroby, urazy, czy dziecko zostało poddane szczepieniom. Następnie ocenia tempo rozwoju fizycznego (porównując do siatek centylowych) i psychomotorycznego. Badania służą też wykryciu wad wzroku (m.in. zeza, krótkowzroczności, astygmatyzmu) i słuchu oraz innych wad wrodzonych, nierozpoznanych wcześniej.
Podczas bilansów wykonuje się tzw. cover test. To badanie wzroku pod kątem wykrycia zeza, z naprzemiennym zakrywaniem oczu. Gdy zasłonięte oko jest zezujące, po jego odsłonięciu nie następuje zmiana w postaci ruchu oczu, gdy zaś zasłonięte jest oko zdrowe, a oko zezujące patrzy na wprost, w momencie odsłonięcia oka prowadzącego, zaczyna ono patrzeć na wprost, a to zezujące ustawi się w zezie. Badanie to wykonuje się w 2, 4, 6 roku. Bilans czterolatka i sześciolatka jest podobny. Lekarz większy nacisk kładzie jednak na samodzielność dziecka, na jego umiejętności samoobsługowe, poziom możliwości językowych, a u sześciolatka także na tzw. gotowość szkolną. Lekarz ocenia również rozwój genitaliów oraz stan uzębienia.
Bilanse wieku szkolnego
W czasie bilansu zdrowia 10-latka oraz 14-latka ocenia się na początku rozwój fizyczny – dokonuje się pomiaru wysokości i masy ciała, ostrości wzroku, istnienia zeza, widzenia barw, słuchu, ciśnienia tętniczego krwi, wad postawy, zniekształcenia kończyn dolnych, rozwoju wtórnych cech płciowych (zewnętrzne cechy dojrzewania płciowego).
Na podstawie informacji od rodziców, wychowawcy klasy i pielęgniarki szkolnej analizuje się także zachowania zdrowotne dziecka, sytuację szkolną i rodzinną, czynniki ryzyka dla zdrowia, w tym także wczesnego rozwoju miażdżycy, dolegliwości psychosomatyczne oraz psychospołeczne, jak np. nadpobudliwość psychoruchowa, zaburzenia koncentracji uwagi, zaburzenia emocjonalne.
Bilans 18-latka jest niejako podsumowaniem rozwoju młodego człowieka i jego gotowości do dalszej nauki lub pracy.
Na każdy bilans dziecka należy zabrać wszystkie dokumenty dziecka – książeczkę zdrowia dziecka oraz wszelką dokumentację przebytych poważniejszych chorób – wypisy ze szpitala, z izb przyjęć, z pogotowia, zdjęcia rentgenowskie, zapisy usg, itp. Nie zawsze są konieczne, ale warto je mieć.
Badania bilansowe wykonywane są z dokładnością do 3 miesięcy – jeśli rodzice przegapią ten okres (3 miesiące po urodzinach) – lekarz prawdopodobnie odmówi wykonania bilansu. Rejestrując dziecko należy wziąć te daty pod uwagę.
